Powstanie w getcie warszawskim było największym zbrojnym zrywem Żydów podczas II wojny światowej, a zarazem pierwszym powstaniem miejskim w okupowanej Europie. 19 kwietnia 1943 roku warszawscy Żydzi podjęli walkę zbrojną z Niemcami. Powstańcy nie mogli mieć nadziei na zwycięstwo, jednak wobec perspektywy nieuchronnej zagłady, nie chcieli ginąć biernie.

Zostały słowa

Doświadczenia cywilów, zapisane w pamiętnikach i dziennikach, w trakcie albo już po zakończeniu powstania w warszawskim getcie, stały się punktem wyjścia do wystawy „Wokół nas morze ognia”, przygotowanej na 80. Rocznicę wybuchu tego zrywu. Ekspozycja dotyczy historii, która wydarzyła się na stołecznym Muranowie, w miejscu, gdzie stoi teraz Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Opowiada o losach ok. 50 tys. cywilów, którzy podczas powstania ukrywali się w labiryncie bunkrów i skrytek. Ślady historii tych osób nadal znajdują się pod powierzchnią ziemi. Autorką koncepcji jest prof. Barbara Engelking, a kuratorką ekspozycji - Zuzanna Schnepf-Kołacz.

Żonkile i pamięć

19 kwietnia, w rocznicę wybuchu powstania w getcie, organizowana jest akcja społeczno-edukacyjna „Żonkile”. Wolontariusze rozdają na ulicach papierowe kwiaty, przypominające o wydarzeniach z 1943 roku - do akcji przyłączają się szkoły, biblioteki i instytucje kultury. „Żonkile” od początku przebiegają pod hasłem Łączy nas pamięć, które podkreśla siłę wspólnoty, znaczenie solidarności, potrzebę dialogu ponad podziałami.
 

Z okazji 80. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim 19 kwietnia odbędzie się premiera filmu animowanego „Zdążyć przed Panem Bogiem”. Animacja powstała na podstawie książki Hanny Krall, która pozostaje jednym z najważniejszych i najbardziej przejmujących tekstów o Zagładzie. 

Teatry pamiętają

Aktorzy polskich teatrów zostali zaproszeni przez dyrektorkę Teatru Żydowskiego, Gołdę Tencer, do nagrania wierszy z tomu „Dzieci Getta" Stefanii Grodzieńskiej. Utwory zostaną opublikowane na profilach mediów społecznościowych teatrów biorących udział w projekcie, a Teatr Żydowski będzie emitować nagrania z wierszami w dniach od 19 kwietnia do 16 maja.
 

20 kwietnia przy Muzeum POLIN, na skwerze Willy’ego Brandta, odbędzie się uroczystość zasadzenia Drzewa Pamięci. Jako gość specjalny wystąpi kantor Nachman Turgeman z Izraela.
 

Tego samego dnia (w godzinach 17:00-19:00) w budynku Reduty Banku Polskiego, przy ulicy Bielańskiej 10, odbędzie się specjalny pokaz performansu „Pif Paf in piach”. Ten wyjątkowy spektakl miał swoją premierę 1 września 2022 roku. Powstał według tekstów przygotowanych przez: Remigiusza Grzelę, Karolinę Kirsz, Piotra Pazińskiego, Pawła Szapiro, Bellę Szwarcman-Czarnotę, Gołdę Tencer, Różę Ziątek-Czarnotę i Agnieszkę Żółkiewską.  
 

22 kwietnia Teatr Żydowski zaprasza na premierę spektaklu „Pieśni Getta”. Złożą się na niego pieśni w języku polskim i jidysz, a także fragmenty listów, dzienników i relacji pisanych w getcie.

Przywołujemy cienie pomordowanych w gettach i obozach. Została po nich garść popiołu, grudka piasku przesypywana przez czas. Usta setek tysięcy dzieci żydowskich milczą na zawsze, a niektóre z tych nielicznych, które przeżyły, dają świadectwo prawdzie – mówi Gołda Tencer, dyrektorka Teatru Żydowskiego.

Ślady dawnych mieszkańców

W 80. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim, Muzeum Warszawy zaplanowało na kwiecień i maj bogaty program spacerów miejskich i wykładów. Wśród spacerów m.in.:

„Ślady żydowskiej Woli", „Żydowska Praga – śladami dawnych mieszkańców i miejsc" czy też „Spacer wokół murów, kładek i podziemnych przejść w getcie warszawskim". Tematy wykładów to na przykład „Apteki i aptekarze w warszawskim getcie. O lekach, leczeniu i szmuglu", „Pamiątki getta i pamięć o getcie w przestrzeni Warszawy". Szczegóły na stronie Muzeum Warszawy.
 

Informacje o wydarzeniach organizowanych w 80. rocznicę powstania w getcie warszawskim można znaleźć w kalendarium w serwisie Kultura na stronie miasta.

Warszawa i Tel Awiw połączone muzyką

"Łączy nas pamięć" to hasło, które od początku towarzyszy akcji Żonkile. Tak zatytułowany jest też koncert, który upamiętni 80. rocznicę powstania w getcie warszawskim. W czwartek, 20 kwietnia, w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN orkiestra Sinfonia Varsovia pod batutą Anny Duczmal-Mróz dokona prawykonania koncertu fortepianowego "Dla Josimy". Skomponowany przez Hanię Rani utwór jest inspirowany muzyką napisaną i prezentowaną w warszawskim getcie przez nastoletnią pianistkę i kompozytorkę Josimę Feldschuh(otwiera się w nowej karcie). Wieczorem zabrzmi też napisane w getcie "Concertino na fortepian i orkiestrę" Władysława Szpilmana, "Poemat" na skrzypce i orkiestrę Szymona Laksa oraz "Kołysanka" Andrzeja Panufnika.
 

A już we wtorek, 18 kwietnia, w Filharmonii Izraelskiej im. Bronisława Hubermana w Tel Awiwie odbędzie się specjalny koncert symfoniczny współfinansowany przez Miasto Stołeczne Warszawę. Orkiestrę Filharmonii Izraelskiej poprowadzi wybitny polski dyrygent i promotor muzyki żydowskich kompozytorów, Łukasz Borowicz. Na program wieczoru złożą się: Uwertura z opery "Raj Utracony" Krzysztofa Pendereckiego, "Koncert na trąbkę i orkiestrę" Mieczysława Wajnberga i VII Symfonia Ludwiga van Beethovena.