Zarządzanie finansami w małżeństwie to nie tylko kwestia codziennych wydatków, ale także planów i perspektyw na przyszłość. Niestety, w przypadku rozwodu, majątek małżeński może stać się powodem wielu nieporozumień i konfliktów.

W dzisiejszym artykule omówimy, jakie ustroje majątkowe małżeńskie przewiduje Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz co się dzieje z majątkiem wspólnym małżonków po rozwodzie.

Dopuszczalne ustroje majątkowe między małżonkami

Decydując się na zawarcie związku małżeńskiego, przyszli małżonkowie mogą wybrać, jaka forma ustroju majątkowego będzie obowiązywała między nimi w trakcie trwania małżeństwa. W praktyce spotykamy się najczęściej z ustawową wspólnością majątkową małżeńską oraz rozdzielnością majątkową małżeńską.
 

Jeżeli przed zawarciem związku małżeńskiego przyszli małżonkowie nie zdecydują się na zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, to wraz z zawarciem przez nich związku małżeńskiego powstaje wspólność ustawowa małżeńska, która polega na tym, że co do zasady wszystko co jest przez małżonków lub choćby jednego z nich nabywane w trakcie trwania małżeństwa stanowi majątek wspólny małżonków.
 

Przeciwieństwem wspólności majątkowej jest rozdzielność majątkowa małżeńska. Polega ona na tym, że nie ma majątku wspólnego, a każdy z małżonków posiada jedynie swój majątek osobisty, którym każde z nich dysponuje i zarządza samodzielnie, niezależnie od woli drugiego z małżonków.

Polski ustawodawca w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym – poza wymienionymi wyżej ustrojami wspólności i rozdzielności majątkowej małżeńskiej przewidział również:

• Ustrój rozszerzonej wspólności majątkowej małżeńskiej, który polega na objęciu zakresem większej ilości składników majątkowych niż w przypadku wymienionej powyżej wspólności ustawowej małżeńskiej. Należy jednak pamiętać, że przez umowę majątkową małżeńską nie można rozszerzyć wspólności na wszelkie dowolne prawa lub rzeczy. I tak na przykład niedopuszczalne jest rozszerzenie wspólności majątkowej małżeńskiej na przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny;
• Ustrój ograniczonej wspólności ustawowej małżeńskiej, z którym mamy do czynienia poprzez wyłączenie (w umowie majątkowej małżeńskiej) określonych składników majątkowych ze wspólności majątkowej małżeńskiej;
• Ustrój rozdzielności majątkowej małżeńskiej z wyrównaniem dorobków. Dorobek jest to wzrost wartości majątku osobistego po zawarciu umowy majątkowej. Wzrost wartości majątku osobistego może być skutkiem nabycia nowych przedmiotów do tego majątku, wzrostu wartości dotychczasowych jego składników bądź też oba te zdarzenia mogą wystąpić łącznie. Po ustaniu rozdzielności majątkowej, małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa.

Intercyza

Dla wprowadzenia w małżeństwie któregokolwiek z wymienionych wyżej ustrojów – poza ustawową wspólnością majątkową małżeńską – konieczne jest zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, zwanej potocznie intercyzą. Umowa taka musi przybrać formę aktu notarialnego. Intercyza może również poprzedzać zawarcie małżeństwa. Należy pamiętać, że intercyza obowiązuje dopiero od momentu jej podpisania i działa wyłącznie na przyszłość. Niemożliwe jest zatem ustalenie rozdzielności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną przez zawarcie umowy u notariusza.

Ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej na mocy wyroku sądu

Poza wskazaną wyżej intercyzą, która przyznaje małżonkom dosyć szeroką swobodę w kształtowaniu ustrojów majątkowych w małżeństwie, należy pamiętać, że każdy z małżonków w razie zaistnienia ważnych powodów może wystąpić do sądu z żądaniem ustalenia przymusowego ustroju majątkowego, skutkującego rozdzielnością majątkową małżeńską. Sytuacja ta ma miejsce wówczas, gdy w małżeństwie jest konflikt i nie ma mowy o wspólnym porozumieniu, które zaowocowałoby zawarciem umowy majątkowej małżeńskiej.
 

Pod pojęciem ważnych powodów należy rozumieć wszelkie okoliczności, w których dalsze pozostawanie małżonków w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej nie jest możliwe bez poważnego naruszenia interesu drugiego z nich. W praktyce najczęściej są to sytuacje związane z trwonieniem majątku przez jednego z małżonków, bądź też lekkomyślnego zaciągania długów czy też permanentnego nie przyczyniania się do utrzymywania majątku wspólnego.
 

W przeciwieństwie do intercyzy, z sądowego orzeczenia o rozdzielności majątkowej małżeńskiej może wynikać, że rozdzielność nastąpiła z tzw. datą wsteczną. W szczególności może tak się stać, gdy sąd ustali, że małżonkowie żyli w rozłączeniu już od jakiegoś czasu.

Majątek wspólny małżonków a rozwód

Z dniem uprawomocnienia się wyroku rozwodowego, pomiędzy małżonkami – z mocy samego prawa – przestaje istnieć wspólność majątkowa małżeńska. Stosunkowo rzadko zdarza się, aby sąd orzekł o podziale majątku w wyroku rozwodowym. Najczęściej po rozwodzie byłych już małżonków czeka kolejne postępowanie, tym razem związane z podziałem majątku wspólnego. Alternatywnie byli małżonkowie mogą również dokonać podziału majątku za porozumieniem we własnym zakresie – bez udziału sądu.

Aby sporządzić umowę majątkową małżeńską – intercyzę, warto skonsultować się z radcą prawnym, który pomoże w przygotowaniu odpowiednich postanowień oraz zagwarantuje prawidłowość formalną dokumentu. Wsparcie z zakresu podziału majątku wspólnego, separacji, rozwodu, alimentów i innych kwestii prawnych zapewnia Kancelaria Prawna Szeffner Wspólnicy sc.